Rahvan At Yarışları

Türk insanı için at, bir hayvandan öte, iyi bir dost, yakın bir arkadaştır. Dede Korkut Destanı’nda, Bamsı Beyrek’in “Ben sana at demem sana kardeş derim, kardeşimden ilerisin” sözü atın sosyal hayat içerisindeki rolü ve kutsallığını gösterir. Bir Türk atasözünde “sabah kalktığında önce atanı, sonra atını gör” denilir. Atın Türk hayatındaki yeri onun destan, hikaye ve masallarda kahramana en yakın yardımcı rol verilmesini sağlamıştır.

Türkiye Türklerinde, genel olarak atlarda dört temel yürüyüş vardır. Bunlardan biri de rahvan yürüyüştür.

Rahvan, atın tek ayak koşma stiline verilen addır. Atın aynı taraftaki ayaklarının birlikte hareket ettiği, binicisini sarsmayan, yürüme ile koşma arasında bir koşu şeklidir. Rahvan yürüyüşe, terbiyeli yürüyüş de denir.

Rahvan at yarışı, atın rahvan yürüyüşle belirli bir mesafeyi en kısa zamanda ve hatasız olarak bitirmesi esasına dayalı bir yarış türüdür. Bu yarışların kaynağı ise köklü bir geçmişe sahip olan rahvan atçılık kültürüdür.

At yarışları önceden köy düğünlerine atıyla gelen at sahiplerinin düğünlerde atlarını yarıştırmasıyla küçük çaplı yarışlar olarak başlamış, zaman içinde bölgesel yarışlara dönmüştür.

Rahvan at yarışları, resmi ve özel müsabakalar olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. İlki, Türkiye Geleneksel Spor Dalları Federasyonu tarafından düzenlenen müsabakalar ile il birinciliği müsabakalarını kapsar. İkincisi, Federasyondan izin alınarak mahalli kuruluşlarca düzenlenen müsabakaları kapsar. Muğla’da yapılan Rahvan At Yarışları da özel müsabaka kapsamında gerçekleştirilen yarışlardandır. Rahvan at yarışlarının il merkezinde yapıldığı tek yer, Muğla’dır.

Yarışlar için Tertip Komitesi ve Hakem Heyeti oluşturulur. Tertip Komitesi, yarışların düzenlenmesi, kuralların ve verilecek ödüllerin belirlenmesi gibi işlemleri yürütür. Hakem Heyeti de yarışanların takibini yaparak dereceye girenleri belirler.

Atlar yarışlar için iki ay öncesinden hazırlanmaya başlar. Sahipleri tarafından ata yürüyüş ve haftada bir defa hızlı yürüyüş yaptırılır. İdmandan sonra ata 3- 4 saat yem ve su verilmez.

Rahvan atlarda dövme nal (el yapımı) kullanılır. Koşum takımı olarak eğer, eğer altı için keçe örtü, yular, dizgin, üzengi olur. Muğla’da nalbant vardır ancak saraç olmadığından at koşum takımları genellikle İzmir ve Aydın’dan gelmektedir.

Binicilerin giyimi önceden yelek, gömlek, dar paçalı pantolon ve çizmeden oluşurken günümüzde serbesttir. Her at binicisinin elinde bir kamçı vardır.

Koşular düz ya da yuvarlak parkurda yapılır. Muğla merkezdeki ilk rahvan at yarışı düz koşu şeklinde yapılmış daha sonrakiler yuvarlak parkurda yapılmıştır. Parkur etrafında, taylar bir tur, taylıktan çıkıp yetişkinliğe geçen ve yetiştin olan atlar iki tur ya da bazen koşu sahasının büyüklüğüne göre üç tur koşar.

Yarış kuralları Tertip Komitesi tarafından belirlenmektedir. Bu kurallar, iller arasında genellikle ortak özellikler gösterir.

Rahvan atlar genelde altı kategoride yarışır. Bunlar;

• 1-Deste (3 yaşlı taylar)
• 2-Ayak (4 yaşlı taylar)
• 3-Küçük orta (5 ve yukarı yaşlı taylar)
• 4-Büyük orta (5 ve yukarı yaşlı taylar, üç defa küçük ortayı kazanmış atlar)
• 5-Başaltı (5 ve yukarı yaşlı taylar, üç defa büyük ortayı kazanmış atlar)
• 6-Baş (5 ve yukarı yaşlı taylar, üç defa başaltı kazanmış atlar)

Sayılan kategorilere kimi zaman tozkoparan (2 yaşlı taylar) ve taze beşliler (taylıktan yeni yetişkinliğe geçen atlar) olmak üzere iki boy daha eklenebilmektedir.

Kategorisinde üç bayrak alan yani üç defa birinci olan at, bir üst kategoriye geçer. Her kategoride ilk üç dereceye giren at sahiplerine ödül verilir. Ödül olarak para, bayrak ve kupa verilir.

Muğla’da ilk Rahvan At Yarışları, Muğla merkez Dirgeme yolunda yapılmıştır. İkincisi merkeze bağlı Yeşilyurt beldesinde, üçüncüsü Yatağan ilçesine bağlı Bozöyük beldesinde yapılmıştır. Bozöyük’ten sonra merkeze bağlı Çiftlik köyünde dört-beş defa yapılmıştır. Çiftlik’ten sonra da Muğla merkezde her yıl yapılmaya devam etmektedir.