Deve Güreşleri
Deve güreşi, tülü olarak adlandırılan iki erkek güreş devesinin özellikler, tecrübe, güreş tekniği vb. esaslar çerçevesinde eşleştirilerek kontrollü ve sınırlı karşılaştırılmasından oluşan rekabet ve güce dayalı bir gösteridir.Deve güreşleri, tarihine bakıldığında, kervancılar ve göçebe obalar arasında eğlence ve rekabet amaçlı obaların ve kervancıların dinlenme yerlerinde yapmış oldukları bir geleneksel unsur olarak görülmektedir. Zaman içinde deve güreşleri, kervancılık ve göçerliğin zayıflaması, develerin yerini modern araçların alması gibi nedenlerle uygulandığı doğal ortamını yitirmiştir. Bugün yapılan deve güreşleri, elde edilen geliri okul, cami, spor sahası, spor kulübü, sağlık ocağı, yol vb. yararına kullanılmak üzere genellikle belediyeler ve dernekler aracılığıyla düzenlenen bir etkinlik şeklindedir.Deve güreşlerinin gerçekleştirildiği tarih, develerin kızıştığı aralık ve mart ayları arasındaki dönemdir. Güreş tertip komitesi güreşlerden önce deve sahiplerini ziyaret ederek güreşe davet ederler.Güreşlere hazırlık kapsamında, ekim-kasım aylarında deveye “havut” adı verilen hatap, havan, boncuk süslemeler gibi çeşitli aksesuarlardan oluşan semer konur ve deve güreşirken sırtında bu havut olur.Devenin beslenmesi, bakımı, güreşlere hazırlığı deve sahipleri ya da varlıklı deve sahiplerinin tuttukları “savran” olarak adlandırılan bakıcılar tarafından yapılır.
Güreşler sırasında güreşen develerle ilgili maniler okuyarak seyirciyi coşturan kişiye cazgır denir. Cazgır dışında ağız bağcılar, urgancılar ve davul- zurnacılar vardır.Güreşler, bir gün önce “halı gecesi” olarak ifade edilen ve gelen deve sahiplerinin ağırlanması, birbirleriyle kaynaşması, güreşler için yardım toplanması vb. amaçlarla gerçekleştirilen geceden sonra başlar.Halı gecesinde bazı yerlerde bir halı açık artırmaya çıkarılır ve bu halı en yüksek fiyatı veren kişide kalır. Halıyı alan kişi aynı zamanda güreş ağası olur.Güreşler, halı gecesinin ertesi günü sabah dokuz-on sıralarında güreşlerin iyi geçmesi temennisiyle yapılan duanın okunması ve kurban kesilmesiyle başlatılır.Güreşecek develer, sahaya gelince sahipleri eşliğinde sahada bir tur atarak izleyenlere kendilerini gösterirler. Bu durum “kısbet atma” olarak ifade edilir.Güreş süresi genellikle on dakikadır. Rakibini bağırtan, kaçırtan, yıkan ve havutunu toprağa değdiren deve galip sayılır.Develerin güreşlerde yaptıkları oyunlar; makas, bağ/kapan, tam bağ, yarım bağ, çengel, düz çengel, kol atma, kol kaldırma vb.dir. Develer bu oyun tekniklerine göre de yönlü-yönsüz, sağcı-solcu, tekçi, çengelci, makasçı gibi isimler alır.Güreş tekniği, rakip devenin başını göğsü altına almak ve oturmak şeklinde olan develere “bağcı” denir. Başıyla rakip devenin ön ayaklarına hamle yapan develere “tekçi” denir. Ayaklarıyla rakibinin ayağına çelme atan, kilitleyerek oturan deveye çengelci denir.Güreşen bütün develere halı ve para ödülü verilir ancak iyi güreşen deveye daha yüksek para ödülü verilir. Ayrıca, iddialı develer varsa ya da valilik kupası, kaymakamlık kupası, belediye başkanlık kupası, dernek kupası adı altında kupa güreşleri yapılır.
Not: Katkılarından dolayı Süleyman ÖREN, Tarcan OĞUZ (Yatağan) ve Yatağan Belediyesine teşekkür ederiz.
